kontrol şeması ne demek?
Kontrol Şeması
Kontrol şeması, bir sürecin zaman içindeki performansını görsel olarak izlemek ve kontrol altında olup olmadığını değerlendirmek için kullanılan bir araçtır. İstatistiksel süreç kontrolünün (İSK) temel bir parçasıdır. Esasen, bir süreçten elde edilen verilerin belirli bir zaman diliminde çizelge üzerinde gösterilmesiyle oluşturulur. Bu çizelge, sürecin ortalamasını (merkez hattı) ve kabul edilebilir varyasyon sınırlarını (kontrol limitleri) gösterir.
Temel Bileşenler:
- Merkez Hattı (Center Line): Sürecin ortalama performansını temsil eder. Genellikle, toplanan verilerin ortalaması alınarak hesaplanır.
- Üst Kontrol Limiti (Upper Control Limit - UCL): Sürecin doğal varyasyonunun üst sınırını gösterir. Bu limitin üzerinde bir veri noktası, süreçte bir sorun olduğunu işaret edebilir.
- Alt Kontrol Limiti (Lower Control Limit - LCL): Sürecin doğal varyasyonunun alt sınırını gösterir. Bu limitin altında bir veri noktası da süreçte bir sorun olduğunu işaret edebilir.
- Veri Noktaları: Süreçten belirli zaman aralıklarında toplanan verileri temsil eder.
Kontrol Şemasının Amaçları:
- Sürecin Kararlılığını Değerlendirme: Veri noktalarının kontrol limitleri içinde rastgele dağılıp dağılmadığını kontrol ederek, sürecin kararlı olup olmadığını belirlemek.
- Özel Nedenleri Belirleme: Kontrol limitlerinin dışına çıkan veya belirli örüntüler gösteren veri noktalarını tespit ederek, süreçteki özel nedenleri (assignable causes) belirlemek.
- Süreç Varyasyonunu Azaltma: Özel nedenleri ortadan kaldırarak ve süreci iyileştirerek, toplam süreç varyasyonunu azaltmak.
- Süreci İzleme: Sürecin zaman içindeki performansını sürekli olarak izleyerek, potansiyel sorunları erken aşamada tespit etmek ve önlemek.
Kontrol Şeması Türleri:
Farklı veri türleri ve süreçler için farklı kontrol şeması türleri mevcuttur. En yaygın kullanılanlar şunlardır:
- X-bar ve R Şeması: Sürekli veriler için, ortalama ve aralığı izlemek için kullanılır.
- X-bar ve S Şeması: Sürekli veriler için, ortalama ve standart sapmayı izlemek için kullanılır.
- I-MR Şeması: Bireysel ölçümler için, hem bireysel değerleri hem de hareketli aralığı izlemek için kullanılır.
- p Şeması: Nitel veriler için, kusurlu oranını izlemek için kullanılır.
- np Şeması: Nitel veriler için, kusurlu öğe sayısını izlemek için kullanılır.
- c Şeması: Nitel veriler için, birim başına kusur sayısını izlemek için kullanılır.
- u Şeması: Nitel veriler için, birim başına kusur oranını izlemek için kullanılır.
Kontrol Şeması Oluşturma ve Yorumlama:
- Veri Toplama: Süreçten düzenli aralıklarla veri toplayın.
- Merkez Hattı ve Kontrol Limitlerini Hesaplama: Verilere dayanarak, merkez hattını ve kontrol limitlerini hesaplayın.
- Kontrol Şemasını Çizme: Veri noktalarını, merkez hattını ve kontrol limitlerini içeren bir çizelge oluşturun.
- Şemayı Yorumlama: Veri noktalarının kontrol limitleri içinde rastgele dağılıp dağılmadığını kontrol edin. Belirli örüntüler veya kontrol limitlerinin dışına çıkan noktalar olup olmadığını araştırın.
Önemli Kavramlar: